فصل سوم
چشم انداز از بالای برج جهانی
آسمان خراش اقتصاد جهانی باید طوری ساخته شود که در برابر زلزله های اقتصادی مانند فروپاشی های مالی و رکودهای اقتصادی مقاومت کند و فرو نریز د . این زلزله های اقتصادی از زیربنای بی ثبات سرمایه داری که جهانی شدن روی آن قرار گرفته برمی خیزند. سرمایه داری زلزله های اقتصادی فراوان دارد و بربستری سنگی نیز نیارمیده است . زمین لرزه های مهم آنهایی هستند که طبقات بالای برج یعنی نشستنگاه کشورهای ثروتمند را می لرزانند. آمریکا لوکوموتیو اقتصاد جهان است . فقط آمریکاست که سیاست های مالی و پولی ضد ادواری اعمال می کند تا با رکود مبارزه نماید. اروپا و ژاپن به همین قانعند که لوکوموتیو اقتصادی آمریکا قطار اقتصا دی آنها و بقیه کشورهای جهان را به جلو براند و اگر لوکوموتیو آمریکا توقف کند، اروپا و ژاپن دست روی دست می گذارند و منتظر می مانند که لوکوموتیو آمریکا دوباره راه بیفتد . شرکت های جدید که در صنعتی جدید وارد می شوند، مثل این است که در لاتاری شرکت کرده باشند. کسی نمی داند که چه خواهد شد . الگوهای جدید کسب وکار باید آزمایش شوند . بیشتر آنها جواب نمی دهند. بسیاری از شرکت ها که به آزمایش این الگوهای جدید دست می زنند، ورشکسته می شوند :
چندتایی هم خیلی موفق می گردند. چنین چیزی بارها و بارها اتفاق افتاده است . صنعت اتومبیل را ملاحظه کنید. قبل از سال 1929 حدود 2000 شرکت خودروسازی به وجود آمد. هر دوچرخه سازی مثل هنری فورد اتومبیل ساز شد . اما در آخر د ه ه 1950 فقط سه شرکت در این صنعت باقی ماندند فورد، جنرال موتورز و کرایسلر. تمام کسانی که سهام این شرکت ها را خریده بودند در د هه 1950 ثروتی عظیم به هم زدند . اما افراد دیگر پول خود را از دست دادند.
راز بقای این شرکت ها چنین بود:
فورد برای ساخت اتومبیل الگویی اختراع کرد: خط مونتاژ، ساخت قطعات و مدیریت زنجیره تأمین.جنرال موتورز الگوی تجارتی فروش اتومبیل اختراع کر د : تغییر سال به سال مد ل ها و رنگ ها . جنرال موتورز می دانست که خودرو نشانه تشخص صاحب آن است، بنابراین با یخچال او فرق دارد.
کرایسلر چند شرکت بسیار موفق را ادغام کرد و با قدرت در صحنه حاضر شد و در سال 1998 با شرکت آلمانی مرسدس بنز ادغام شد.
اما در بحبو حه انقلاب های صنعتی تشخیص الگوهای موفق کسب وکار بسیار دشوار است . هر صنعتی جدید در جریان رشد و توسعه، ابتدا از دو ره خوش بینی مفرط و پرهیاهو می گذرد که همه چیز به کام است و بعد به دوره ای می رسد که هیاهو می خوابد و بدبینی مفرط می رسد. در این دوره هیچ کاری به خوبی پیش نمی رود. روحیه جو یندگان طلا زنده می شود. همه می خواهند ثروتمند شوند . بعضی حسابها درست از آب درمی آیند. ولی بیشتر تیرها به سنگ می خورند. اما به آسانی نمی توان فهمید که الگوهای کسب وکار انگشت شمار موفق کدامند.
مدل های اقتصادی برای بیان نیروها و فشارهای بنیادی خوبند، اما هیچ مدل اقتصادی نمی تواند زمان وقوع حوادث را پیش بینی کند . پیش بینی رکودها و سپس جلو وقوع آنها را گرفتن ادعای پوچی است . کسی که از این پیش بینی ها بکند معقول به نظر نمی رسد و در نتیجه مشتریان را از دست می دهد.
حباب های مالی و رکودهای اقتصادی بزرگ، رسوایی های مالی در پی دارند . هر دو ر ه رونق سرمایه داری به یک رسوایی ختم می شود. در پایان دو ر ه رونق فشارهای فراوانی پدید می آیند که عمر دوران رونق را اندکی طولانی تر کنند . هر کس باید خود را بر اعداد و ارقام برساند (درآمدها و سودها باید تا حد توقع تحلیل گران افزایش یابند) و فشاری که پشت سر این امر وجود دارد، همه شرکت های بزرگ و کوچک را دربر می گیرد.
برای مقابله با رسوای ی های ذاتی سرمایه داری، دو راه وجود دار د . راه اول و راه درست این است که با صدای بلند به سرمایه گذاران کوچک بگوییم که بازی غل و غش دارد و شرایط بازی برای آنها و سرمایه گذاران بزرگ یکسان نیست.
راه دوم و راه غلط این است که وانمود شود می توان مقرراتی وضع کرد که جلو رسوایی های مالی آینده را بگیرد و به خرد ه پاها شانس برابر بدهد . خود این فریبی است بزر گ تر از همه فریب ها. هیچ مقرراتی نمی تواند انصاف و عدالت و شفافیت کاملی را تضمین نماید. دولتی که غیر از این بگوید درغگو است.
در سال 2003 ژاپن، اروپا و آمریکا دچار کندی یا توقف رشد بودند . وقتی که هر سه منطقه توسعه یافته که گاهی گروه سه تایی نامیده می شوند، هم زمان گرفتار شوند، راه اندازی مجدد اقتصاد جهان دشوارتر کار هر یک از آنها را آسان تر می کند، اگر این سه V می شود. درست همان طور که پرواز غازها با آرایش قدرت بزرگ اقتصادی با هم پرواز کنند، عملکرد اقتصاد جهان بهتر می شود . اگر ژاپن و اروپا اراده می کردند که لوکوموتیوهایی مستقل باشند، قطار اقتصادی جهان نر م تر حرکت میکرد. یعنی اگر لوکوموتیو آمریکایی از کار می افتاد آن دوتای دیگر قطار را راه می بردند. اگر یکی از آنها یا هر دو از کار می افتادند، لوکوموتیو آمریکایی کار می کرد. اقتصاد جهانی با سه لوکوموتیو از نظر فنی دشوار نیست .
مشکل واقعی تغییر طرز فکر است . اروپا و ژاپن باید بخواهند که لوکوموتیو شوند نه این که به واگن بودن خود قانع باشند.
جهانی شدن، سرمایه داری و فناوری، رشد ثروت کسانی را که در بالای هرم جهانی زندگی می کنند، شتاب می بخشد. اما در بین برندگان نیز بازنده داریم . برخی از افراد و خانواد ه ها به رغم همه پیشرفت ها از نظر اقتصادی به طور مطلق یا نسبی عقب می مانند. حقیقت این است که نابرابری درآمدها رو به افزایش است . با این که غالباً گناه این نابرابری را به گردن جهانی شدن می اندازند، این یکی از عواملی است که کشورهای جهان اول را به سوی نابرابری می راند. بدبختانه، هر سه انقلا ب هم زمان امروزی شکاف بین طبقه وسط و طبقه بالا را عمیق تر می سازند. و شگفت آور آنکه تهی دستان برعکس فاصله خود را با طبقه وسط حفظ می کنند.
نابرابری همیشه بوده است . در طول تاریخ امری طبیعی و تغییرناپذیر تلقی می شده است . اما این نابرابری اقتصادی بعد از انقلاب صنعتی اول است که مسئله ای اجتماعی و سیاسی می شود.
چهار دلیل برای این امر وجود دارد:
1. پیش از اختراع ماشین بخار درآمد سرانه کشورهای فقیر وغنی تفاوت چندانی نداشت.
2. هنگامی که تولید کارخانه ای می شود و به اختلاف آب و هوا، بارندگی و حاصل خیزی زمین بستگی ندارد، انسان ها اگر بخواهند می توانند میزان و توزیع تولید اقتصادی خود را کنترل نمایند.
3. پیش از اولین انقلاب صنعتی، بین خورد و خوراک، اندازه اتاق خواب و تعداد خد مه اشخاص تفاوت دیده می شد، اما این عوامل حد و مرزی محدود داشتند. اما با ظهور محصولات کارخان های و تسهیل امر مسافرت، چیزهایی می شد خرید که سطح زندگی شخص را بالا ببرند . داشتن درآمد بیشترمعنی پیدا کرد، نابرابری در درون کشور جلب توجه می نمود.
4. با ظهور دموکراسی این عقیده پیدا شد که انسا ن ها برابر آفریده شد ه اند و بنابراین دست کم از نظر دستیابی به فرصت برای ثروتمند شدن، حقوق برابر دارند . دموکراسی (هر نفر یک رأ ی ) نشان از درج های از برابری اقتصادی دارد. اکثر رأی دهندگان باید احساس کنند که از نظام اقتصادی بهره مند هستند تا این نظام را عادلانه بدانند. به همین دلیل است که همه دموکراسی ها بر رفاه اجتماعی و تعدیل و بازت و زیع ثروت تأکید می ورزند و دولت ها ناگزیرند به اکثریت رأی دهنده چیزی بدهند.
نظر یادتون نره
